- مقدمه :
مطابق اساسنامه سازمان بهداشت جهانی برخورداری از بالاترین حد استانداردهای منطقی و قابل حصول سلامت، بدون در نظر گرفتن نژاد ، مذهب، عقاید و سیاسی اجتماعی حق مسلم هر انسانی است. نوع برخورد هر فرد با سلامتش تا حد زیادی به میزان سواد بهداشتی وی بستگی دارد و افزایش سواد بهداشتی اقشار مختلف مردم نیازمند توسعه علمی و منطقی آموزش سلامت در کشور است .
نظر به پیشرفتهای دهه های اخیر در زمینه تعریف مفهوم ارتقاء سلامت دیدگاه جدیدی را در رابطه با نقش آموزش سلامت به عنوان بخش مرکزی و اساسی جنبشهای نوین سلامت عمومی به وجود آورده است . در نظریه نوین سلامت عمومی تأثیر محیط (اجتماعی ، اقتصادی و انسانی) بر سلامت مورد توجه قرار گرفته است .
طبق منشور اوتاوا ارتقاء سلامت شامل ایجاد سیاست های حمایتی سلامت، ایجاد محیط های حامی سلامت حفاظت شده ، توجه اقدام جامعه و توسعه مهارتهای فردی می باشد . سلامت تنها به موقعیت اقتصادی و اجتماعی افراد وابسته نیست، سلامت و هر آنچه مرتبط با آن است بازتابی از وضعیت فعلی و جمعیتی خاص گروهی از مردم ، انعکاسی از موقعیت افراد و جوامع در بستر اجتماعی مربوط به روش نگاه به آنها توسط دولت و همچنین انعکاس از وجود یا فقدان بستری صحیح برای سلامت است . ارتقاء سلامت بدین معنی است که مردم بدانند چگونه سلامتشان را حفظ نمایند و بتوانند تحت هر شرایطی شیوه های زندگی سالم را رعایت کنند .
توجیه مدیران و شرکاء و ذینفعان سلامت و همراه نمودن آنان با برنامه های آموزش سلامت یکی از وظایف اصلی کارشناسان آموزش سلامت می باشد. پایش و ارزشیابی برنامه های اجرا شده، تحقیق های کاربردی در خصوص سلامت جامعه و تجهیز مانند وبلاگ و سایتهای معتبر مرتبط با سلامت و ... بدلیل ناهمگون بودن افراد جامعه کنونی می تواند در ارتقاء و افزایش مهارتهای سلامتی در افراد جامعه موثر واقع شود .
- بررسی وضعیت موجود و تحلیل آن :
الف- اطلاعات جمعیت و دموگرافیک
استان خراسان شمالی به مرکزیت شهر بجنورد واقع در شمال شرق کشور با وسعت 28100 کیلومتر مربع دارای 7 شهرستان می باشد . این استان از غرب به استان گلستان و از شرق به استان خراسان رضوی و از شمال به ترکمنستان محدود می شود . این استان دارای آب و هوای معتدل در منطقه کوهستانی قرار دارد و همچنین خط مرزی مشترک با ترکمنستان دارد . این استان دارای قبایل ترک، کرد، ترکمن، بلوچ و تات می باشد .
کل جمعیت استان در سال 1393
747305نفر می باشد .
مرکز بهداشت استان شامل یک سالن آموزش که این سالن شامل دیتا، پروژکتور، اورهد، وایت برد، دوربین فیلمبرداری و عکاسی و ... می باشد و ظرفیت این سالن حدود 30 نفر می باشد . شهرستانهای تحت پوشش همه به غیر از راز و جرگلان دارای سالن آموزش می باشند . بیش از 80 درصد از کل مراکز استان دارای تلویزیون LCD و پلاسما هستند و همچنین این مراکز دارای فلش مموری و فیلم های آموزشی و مطالب آموزشی می باشند . و مراکز بهداشت شهرستانها مجهز به سیستم بلوتوث می باشد .
از لحاظ نیروی انسانی در مرکز بهداشت استان 3 نفر و در شهرستانهای تحت پوشش حداقل یک نفر کارشناس در واحد آموزش سلامت مشغول بکار می باشند .
نقاط قوت ، ضعف ، فرصت ها و تهدید ها :
نقاط قوت :
- حمایت ریاست محترم دانشگاه و معاونت محترم بهداشتی از برنامه های آموزش سلامت
- وجود کارشناسان آموزش سلامت علاقمند و فعال در سطح استان و شهرستانها
- وجود سیستم ها و پکیج های همکاران سایر گروهها در زمینه تعامل با گروه آموزش و ارتقاء سلامت در برنامه
- وجود بستر مناسب جهت انجام بررسی های ارزیابی سریع طرح های HSR و سایر پژوهش ها در معاونت بهداشتی
- وجود کارشناسان خبره و علاقمند جهت طراحی رسانه های آموزشی بخصوص پوسترها و بنرها و ... در معاونت بهداشتی
- فعال بودن کمیته های HSR و کمیته ارزیابی رسانه های معاونت در شهرستانها
- تولید و ارزشیابی رسانه های آموزشی مناسب
- پایش و ارزشیابی برنامه عملیاتی در سطح استان و شهرستانها
نقاط ضعف :
- قدیمی بودن تجهیزات آموزشی
- تخصیص اعتبارات ناچیز و ناکافی از سوی دفتر آموزش و ارتقاء سلامت به دانشگاهها
- نامناسب بودن برخی از فضاهای آموزشی موجود در شهرستانهای استان و خود معاونت
فرصت ها :
- قرار گرفتن استان در مسیر جاده آسیایی
- همکاری مناسب مردم استان در اجرای طرح های آموزشی
- وجود همکاری مناسب صدا و سیما در برنامه های سلامت
- همکاری مناسب برخی از سازمانها در برنامه های مشترک سلامت
تهدید ها :
- صعب العبور بودن، کوهستانی بودن برخی از مناطق
- وجود قومیت ها، طوایف متنوع در سطح استان
- وجود رفتارهای پرخطر در تعدادی از نوجوانان و جوانان استان
راههای شناسایی مشکلات :
- آمارها و شاخص های موجود
- مصاحبه با افراد کلیدی ، معتمدین و متخصصین مربوطه
- انجام پژوهش های کاربردی از قبیل سنجش وضعیت سواد سلامت در شهرستانهای بجنورد و شیروان و بررسی رفتارهای خود مراقبتی
- مشاهده و بازدیدهای چک لیست های مربوطه
- بارش افکار کارشناسان آموزش سلامت
شاخص های بهداشتی گروه آموزش و ارتقاء سلامت :
- تعداد رسانه های تولید شده توسط کارشناسان آموزش سلامت و سایر کارشناسان استان در سال 1393 به تعداد 115
- تعداد طرح های HSR اجرا شده توسط کارشناسان آموزش سلامت در طی سال 1393 به تعداد 2
- درصد سازمانهای فعال درگیر برنامه های سلامت 25 درصد
- تعداد مراکز استفاده کننده از سیستم تلویزیون LCD و مطالب آموزشی سلامت : 52 مرکز
- تعداد شهرستانهای استفاده کننده از سیستم بلوتوث : 6 شهرستان
- برنامه های تولید و پخش شده در حوزه صدا و سیما : 120 برنامه
- درصد رسانه های بررسی شده در کمیته رسانه ها 80 درصد
ارزشیابی برنامه عملیاتی سال قبل
- از مجموع 14 فعالیت مداخله ای پیش بینی شده در برنامه عملیاتی 13 فعالیت مداخله ای انجام و 1 فعالیت مداخله ای انجام نگردیده است که مجموعأ 92 درصد از فعالیتهای مداخله ای انجام و 18 درصد انجام نگردیده است .
که دلیل عدم انجام برگزاری کارگاه مقاله نویسی جهت اعضای HSR این بود که با توجه به این در شهرستانهای تحت پوشش کارگاه پروپوزال جهت شورای HSR برگزار گردیده ، باید فرصتی داده می شد تا همکاران پروپوزال ها را تهیه و کاملا در زمینه پروپوزال نویسی فعال شوند و سپس کارگاه مقاله نویسی برگزار گردد که انشاالله در سال آینده برگزار خواهد شد .
میزان دستیابی به اهداف :
- *در هدف اختصاصی اول از 42 درصد به 6/62 درصد رسیده ایم که پیش بینی 60 درصد بوده است . بنابراین به هدف مورد نظر رسیده ایم.
- *در هدف اختصاصی دوم از 32 درصد به 65 درصد رسیده ایم که پیش بینی 60 درصد بوده است . بنابراین به هدف مورد نظر رسیده ایم .
- *در هدف اختصاصی پنجم تعداد رسانه های تولید شده 115 مورد در سال 93 بوده که ما به هدف مورد نظر رسیده ایم .
- *در هدف اختصاصی ششم 7 طرح HSR توسط همکاران اجرا گردیده که پیش بینی 8 طرح بوده و به 90% از هدف فوق رسیده ایم .
- *در هدف اختصاصی هفتم به هدف مورد نظر رسیده و با بیش از 10 سازمان مشارکت فعالانه داشته اند.
- *در هدف اختصاصی ششم با 30 سازمان جلب مشارکت فعالانه داشته بنابراین به هدف مورد نظر رسیده ایم .
- *در هدف اختصاصی نهم با کلیه گروههای معاونت مشارکت فعالانه داشته بنابراین به هدف مورد نظر رسیده ایم .
هدف کلی
ارتقای کمی و کیفی برنامه های آموزش و ارتقای سلامت در سطح استان
اهداف اختصاصی :
- افزایش درصد جلب مشارکت های سازمانها در برنامه های سلامت بصورت فعالانه از 25 درصد به 35 درصد تا پایان سال 94
- افزایش درصد رسانه های ثبت شده و ارزیابی شده در نرم افزار پایش رسانه ها از صفر به 70 درصد رسانه های تولید شده تا پایان سال 94
- افزایش تعداد طرح های HSR اجرا شده در سطح استان از 7 به 9 طرح تا پایان سال 1394
- افزایش تعداد سفیران سلامت تربیت شده در سطح استان از صفر به 500 نفر
- افزایش میزان اطلاعات کارشناسان آموزش سلامت استان در زمینه عوامل تعیین کننده سلامت در زندگی سالم تا پایان سال 94 از 55درصد به 70درصد
- افزایش میزان اطلاعات کارشناسان آموزش سلامت استان در زمینه مدیریت تعارض و فنون مذاکره به25درصد به 50درصد