معرفی و اهمیت برنامه جلب مشارکت مردمی

 تجربه ثابت کرده است که براي دستيابي به توسعه اجتماعي پايدار به همياري تک‌تک افراد جامعه نياز هست به‌ويژه تامين و ارتقاء سطح سلامتي که يکي از زيربنايي‌ترين ابعاد تکامل اجتماعي بشراست بيش از جنبه‌هاي ديگر توسعه نيازمند همکاري عمومي مي باشد و آگاهي احساس مسئوليت و اقدام عملي تک‌تک افراد جامعه براي تأمين سلامت عمومي ضروري است. رابطان بهداشت پيشتازان اين همياري عمومي هستند که داوطلبانه در راه مشارکت مردم در تامين و ارتقاء سلامتي قدم گذاشته‌اند اجراي برنامه رابطان بهداشت نه تنها وسيله‌اي براي دستيابي به اهداف بهداشتي است بلکه زمينه رسيدن به توسعه مداوم و پايدار است.
در ايران مشارکت مردمي در امر بهداشت تحت عنوان رابطان بهداشت که از سال 1369 در تهران به اجرا درآمده است و گسترش آن در سطح کشور وسيله اي براي دستيابي وزارت بهداشت به اهداف خود و زمينه ساز رسيدن به توسعه مداوم و پايدار ميباشد. تاکنون در زمينه مسائل و مشکلات بهداشتي که در حيطه وظايف وزارت بهداشت بوده است دانش و مهارتهايي کسب کرده اند که بطورمتوسط در هر شرايطي که لازم باشد به خانواده و خانوارهاي تحت پوشش خود و جامعه منتقل مي کنند در اين شرايط سياست مرکز توسعه شبکه و ارتقاء سلامت بر آن است که از طريق جلب مشارکت بين بخشي و اجراي طرح داوطلبان متخصص به شيوه هاي زير اقدام و با ارتقاء دانش و مهارتهاي رابطان بهداشت و درگير نمودن سازمانهاي توسعه فاکتورهاي ضروري و زيربنايي زندگي سالم و مولد را به خانوارهاي تحت پوشش آنها و جامعه منتقل نمايد.
با جلب مشارکت بين بخشي و استفاده از متخصصين سازمانهاي ديگر تحت عنوان داوطلبان متخصص فرصتهاي مناسبي جهت ارتقاء دانش و مهارتهاي زندگي سالم و مولد براي رابطان بهداشت بوجود آورد وآنها با رعايت و ترويج الگوي زندگي سالم نقش هدايت کننده و مديران سلامت در خانواده و محله را ايفا نمايند. در برنامه  داوطلبان سلامت اجراي برنامه رابطان در مراکز بهداشتي درماني –بازديد ونظارت روند فعاليتهادر مراکز تابعه –برنامه ريزي در جهت افزايش دانش –مهارتهاي عملي واجتماعي داوطلبان سلامت –توانمندسازي رابطان سلامت –جذب داوطلبان متخصص- افزايش جذب داوطلبان سلامت –تقدير وگراميدشت داوطلبان سلامت در روز جهاني داوطلبان سلامت واجراي پروژه هاي مشترک با سازمانهاو ارگانهاي مرتبط با سلامت به منظور توانمندي داوطلبان سلامت از اهم وظايف است . با توجه به تغيير نيازهاي آموزشي رابطان بهداشت ولزوم توانمندي سازي وکسب مهارتهاي زندگي با سازمانهاي متعددي از جمله شهرداري مناطق –آموزش وپرورش –هلال احمر –اورژانس 115-آتش نشاني –فرهنگسراها-شرکت آب وفاضلاب –استانداري –کميسيون امور بانوان وسازمان انتقال خون و.........در برنامه آموزشي رابطان بهداشت شرکت مي کنند .

دخالت جامعه در امور زندگی اجتماعی به قدمت زندگی اجتماعی است و اندیشه کار مردم با هم برای رسیدن به مقصود، قسمت اصلی بسیاری از فرهنگ هاست. همچنین مشارکت مردم در امر توسعه جامعه خود به عنوان حقوق فردی، سیاسی و اجتماعی افراد می باشد.
مبانی مراقبتهای بهداشتی اولیه بر نقش آگاهانه مردم در سلامت جامعه تاکید دارد و رابطه مشارکت مردم در فعالیتهای مربوط به سلامت با افزایش سطح سلامتی پایدار مردم آن جامعه را تائید می کند.

در سالهای اخیر موضوع ارتقاء سلامت با تاکید بر نقش مردم در دنیا، توسعه، ضرورت و مقبولیت بیشتری پیدا کرده است و انتظار جهانی از همه کشورها آن است که زمینه سهیم بودن مردم در سلامت و مشارکت در همه مراحل ارائه خدمات بهداشتی را فراهم کنند. چرا که سلامتی محور توسعه است و معضلات بهداشتی همان معضلات توسعه است که نمی توان آن را فقط در بخش سلامت حل نمود. بلکه مشارکت تک تک افراد جامعه و بخشهای توسعه، نهادها و ارگانها برای حل مسائل سلامتی و رسیدن به سطح قابل قبول سلامت لازم و ضروری است.

با توجه به تایید اعلامیه آلماآتا در سال 1978 بر مشارکت مردم و تاکید بر نقش آن در کمک به سیستم خدمات بهداشتی درمانی و تعبیر سازمان جهانی بهداشت از مشارکت مردم در توسعه به عنوان روندی که مردم باید از حق خود برای ایفای نقش فعال در توسعه خدمات سلامت استفاده کنند و فعال کردن اجرای خدمات بهداشتی در شهرها سبب شد مسئولان وقت وزارت بهداشت و درمان، طرح رابطان بهداشت (داوطلبان سلامت ) در کشور را اجرا کنند .

داوطلبان سلامت در واقع افرادی هستند که همچون حلقه محکمی ارتباط مسئولین بهداشتی را با سطوح محیطی جامعه برقرار می کنند و با شرکت در کلاسهای هفتگی و یا ماهانه در مراکز بهداشتی درمانی آموخته های خود را به 50 خانوار همسایه و افراد تحت پوشش خود منتقل می نمایند و برای حفظ سلامتی خود و خانوارهای تحت پوشش تلاش می کنند .

برنامه داوطلبان سلامت به تغییر نگرش و عملکرد مردم نسبت به توانایی بالقوه خود درجهت تغییر و بهبود شرایط زندگی کمک کرده است و اعتماد به نفس و اتکا به خود را در زنان و مردان رابط و خانوارهای تحت پوشش افزایش داده است. ارزشیابی و بررسی برنامه درطی سالهای مختلف  نشان داده که حضور داوطلبان سلامت 20-25 درصد سبب بهبود شاخصهای بهداشتی شده است .

داوطلب سلامت زمینه های لازم را برای مشارکت فعالانه تر افراد در توسعه اقتصادی ، اجتماعی کشور فراهم نموده است و در برخی از گروه های رابطان بهداشت حیطه فعالیت آنها متناسب با نیازهای جامعه توسعه یافته و درامور اجتماعی و خانوادگی به کمک مردم شتافته اند .

اهداف برنامه داوطلبان سلامت ( رابطان بهداشت

1- ارتقاء سطح سلامتي جامعه شهري به ويژه جمعيت حاشيه نشين و محروم با استفاده از جلب مشاركت مردمي
2- ارائه فعال خدمات بهداشتي در مناطق شهري (به ويژه حاشيه شهرهاي بزرگ)
3- مشاركت مردم در برنامه ريزي و تصميم گيري و استفاده از همكاري آنان در ارائه مراقبتهاي اوليه بهداشتي
4- بهره گيري از امكانات موجود جامعه در جهت حفظ و ارتقاء سلامت جامعه بشري در سطوح محلي و منطقه
5- فراهم كردن زمينه اي براي ورود زنان خانه دار به عرصه فعاليتهاي اجتماعي و توانمند سازي آنها در جهت امور اجتماعي و اقتصادي و فرهنگي
6- ارتقاء حضور مردم در عرصه توسعه اقتصادي اجتماعي

در فرایند ارتقاء سلامت که فرایندی همه جانبه است نقش مشارکت بعنوان یک عنصر اساسی انکار ناپذیر است و رویکرد جامعه در مشارکت جزء موثرترین رویکرد بوده و اثر بخشی بیشتری خواهد داشت.

آنچه موجب پیشرفت و ارتقای کشور می شود توجه به برنامه های ارتقاء سلامت است و راه گسترش این برنامه تآ کید بیشتر بر فعالیتهای داو طلبان است . که می تواند این مفاهیم را به سطح جامعه برده و نهادینه کنند.

داوطلبان سلامت ارتباط گیرندگان زبر دستی هستند که با ایجاد هماهنگی با کلیه ارگانها ، بعنوان حامیان سلامت با سیستم سلامت کشور همکاری می کنند.

اهداف توسعه هزاره متعلق به همه انسانهاست بدون شک نقش داوطلبان سلامت در سراسر جهان بعنوان سربازانی که بدون چشمداشت جهت تحقق اهداف تلاش می کنند نقش کلیدی خواهد بود.

توجه خاص به بخش حاشیه نشین شهرها و جمعیت جوان ومیانسال از اولویتهای اصلی نظام سلامت بوده و تخصصی کردن برنامه داوطلبان سلامت ، بازنگری در اولویتهای آموزشی و توانمندسازی رده های مختلف برنامه جلب مشارکت از استراتژی های مرکز توسعه شبکه و ارتقاء سلامت در تقویت برنامه داوطلبان است