انالله و انا الیه راجعون

بنا به گزارشی دکتر ریحانه سادات رضوانی  مدیرگروه سلامت روان اجتماعی و اعتیاد  معاونت بهداشتی در پیامی ضمن تسلیت شهادت خادم رضا ریاست محترم جمهوری جناب آقای آیت الله ابراهیم رییسی و هیات همراه در پیامی به تشریح سوگ پرداخت .

سوگ چیست ؟

 سوگ مجموعه‌ای از احساسات، افکار و رفتارهایی است که وقتی فرد با فقدان و یا تهدید فقدان مواجه می‌شود، در درون او آغاز می‌گردد. سوگ، شامل پدیده های درونی (افکار و احساسات) و پدیده‌های بیرونی (رفتارهای مربوط به سوگ مانند گریه کردن، سیاه پوشی و...) است. شیوه‌های سوگواری در افراد متفاوت است و هر فرد به شیوه‌ی خاص خود سوگواری می‌کند و تنها یک راه ممکن و درست برای سوگواری وجود ندارد. سوگ اگرچه مدتی زندگی عادی فرد را مختل می‌کند، اما یک واکنش سازگارانه و انطباقی تلقی می‌شود.

 سوگ جمعی چیست؟

غم و اندوه جمعی زمانی اتفاق می‌افتد که یک جامعه یا ملت تغییر، اندوه یا خسارت شدید و مشترکی را تجربه کند. سوگ جمعی ممکن است نتیجه رویدادهایی نظیر جنگ، بلایای طبیعی یا از دست دادن یک سیاستمدار یا یک فرد تاثیرگذار ملی باشد.

در سوگ جمعی نیز مانند اندوه فردی، احساس می‌کنیم که تسلطی بر اوضاع نداریم؛ رویداد تلخی رخ داده است و هیچ کسی نتوانسته کاری بکند و به همین دلیل احساس ناتوانی رهایمان نمی‌کند.

مراحل روانی سوگ

فردی که دچار سوگ می‌شود، به لحاظ روانی مراحل زیر را تجربه می‌کند که با توجه به برونگرا یا درونگرا بودن، جنسیت، سن، چگونگی حادثه و شخصی که از دست رفته است، واکنش افراد  تفاوت می‌کند و دارای شدت و ضعف است.

مرحله اول: شوک و ناباوری

مرحله دوم: خشم و ترس

مرحله سوم : مرحله چانه زنی 

مرحله چهارم: مرحله افسردگی

مرحله پنجم : پذیرش

افراد مراحل سوگ را به صورت متفاوت سپری می‌کنند حتی ممکن است چند مرحله به جلو رفته و دوباره بازگردند و گاه ممکن است در یک مرحله متوقف بمانند.

توصیف مراحل سوگ:

۱) شوک و ناباوری

 

نخستین مرحله در سوگواری، انکار واقعیت است. شخص در این مرحله نمی‌تواند باور کند که چه اتفاقی افتاده است. این مرحله به‌عنوان یک نوع دفاع شخصی به کار می‌رود و کاملاً طبیعی است.

 

۲)خشم و ترس.

 

این خشم ممکن است نسبت به خدا (این حق من نبود) نسبت به خودش(چرا من مواظبش نبودم؟) نسبت به متوفی(چرا ما را تنها گذاشتی؟ تو که می‌دونستی من چه شرایطی دارم.) یا نسبت به دوستان و اطرافیان ( چرا به موقع کسی کمک نکرد و...) باشد.

 

۳)جر و بحث و چانه‌زدن

این مرحله فرد بازمانده متوجه می‌شود که راه گریزی از اتفاق ایجاد شده وجود ندارد . می‌داند شرایط عوض شده است اما نمی‌خواهد شرایط جدید را بپذیرد

                                                                                                 

۴)آشفتگی و غم

فرد سوگوار ممکن است علائم افسردگی مثل غمگینی، بی‌هدفی و بی‌انگیزگی، کناره گیری، آشفتگی در خواب، کاهش و یا افزایش اشتها و.. را نشان دهد، فرد جای خالی متوفی را درک می‌کند و رنج می‌کشد.

۵)پذیرش واقعیت

این مرحله به این معنا نیست که شما از موقعیت پیش‌آمده راضی هستید، بلکه پذیرفته‌اید که از دست‌دادن و مرگ غیر قابل تغییر است. تازه این‌جا است که امید‌های واهی را کنار می‌گذارید و واقعیت را می‌پذیرید و شروع به برنامه‌ریزی زندگی‌ که «او» در آن حضور ندارد، می‌کنید. البته رسیدن به این مرحله ممکن است که مدت زمان زیادی طول بکشد.

 

چطور با سوگ جمعی کنار بیاییم؟

1-ماهیت سوگ جمعی را درک کنید

مهم‌ترین کار برای کنارآمدن با سوگ جمعی این است که بدانید این رویدادها به‌دلیل ماهیت جمعی خود با سایر اشکال رویدادهای آسیب‌زا تفاوت دارند. این وقایع تلخ، تجربیاتی مشترک هستند که سلامت روان یک گروه یا جامعه را دستخوش تغییراتی می‌کنند.

2 -اندوه را بپذیرید و درباره آن صحبت کنید

درک اندوه و آنچه در سوگ جمعی اتفاق می‌افتد به پذیرش غم و اندوه کمک می‌کند. بدن ما تحمل درد و رنجی طولانی‌مدت را ندارد. به همین دلیل باید در برخورد با اندوه جمعی درباره آن خوب فکر و صحبت کنیم. صرف‌نظر از اینکه واقعه تلخ مستقیما به شما ارتباط دارد یا مربوط به دیگران است، احساسات شما واقعی و طبیعی هستند. پس درباره آنها با کسانی که همانند شما فکر می کنند صحبت کنید تا روند طبیعی سوگواری طی شود.

3-همدردهای خود را پیدا کنید

شاید حادثه‌ای که رخ داده است در سطح جامعه باشد، اما همه دچار اندوه نمی‌شوند. باید این حقیقت را بپذیریم که ممکن است همه افراد جامعه خود را در اتفاقی که افتاده شریک ندانند. بنابراین در این شرایط دنبال کسانی باشید که غم شما را می‌فهمند. با افرادی صحبت کنید که مثل شما دچار سوگ شده‌اند. گفت‌وگو با چنین افرادی باعث می‌شود که متوجه شوید تنها نیستید و دیگران از شما حمایت می‌کنند.

این ارتباط به تأیید قدرت جمعی شما و بهبود سوگ جمعی می‌انجامد.برای این کار می توانید در فضای مجازی یا محیط کاری یا خانوادگی به گروههایی ملحق شوید که همانند شما به موضوع نگاه می کنند.

 

4 - بصورت جمعی سوگواری کنید

همان‌طور که غم جمعی است، تسکین آن نیز باید جمعی باشد. گرد هم آمدن برای سوگواری و عزاداری علنی به تقویت پیوندهای مردم جامعه کمک می‌کند. به‌جای اینکه هر یک از اعضای جامعه در انزوا رها شوند، با سوگواری عمومی همه دوباره به یکدیگر پیوند می‌خورند.

5 - راهی برای ابراز غم پیدا کنید

 فرد داغ‌دیده در برخورد با غم و اندوه تنهاست و آن را به‌تنهایی از سر می‌گذارند. در سوگ جمعی نیز هر یک از ما به نوعی با غم روبه‌رو می‌شویم، بنابراین یافتن راهی برای ارتباط با دیگران اهمیت بسیاری دارد. بدیهی است که در این مسئله هیچ قاعده مشخصی وجود ندارد. هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که در این شرایط چه کاری شما را تسکین می‌دهد. بااین‌حال روش‌هایی برای ابراز غم وجود دارند، نظیر:

روشن‌کردن شمع؛

شرکت در مراسم یادبود جان‌باختگان یا شهدا؛

به‌اشتراک‌گذاشتن ماجرا با دیگران؛

نامه‌نوشتن به کسانی که از دست رفته‌اند

 

6-با خودتان خلوت کنید

با اینکه گردهمایی‌های عمومی و یافتن راهی برای مشارکت جمعی به سوگواری فردی و جمعی کمک می‌کند، باز هم شما نیازهای خود را دارید. باید به نیازهای خاص خود نیز توجه کنید. با خود خلوت کنید و در خلوت نیز غمگین باشید. شما به زمانی نیاز دارید که بتوانید به‌تنهایی هم سوگواری کنید.

7- از کارشناس سلامت روان کمک بخواهید

اگر نمی‌توانید به‌خوبی با مشکل کنار بیایید، باید از کارشناس کمک بخواهید. روانشناسان مراکز بهداشت آماده اند تا بصورت رایگان به افراد کمک کنند تا مراحل سوگ را راحت تر و مناسب تر طی کنند.