توصیه های تغذیه ای روزه داری در شرایط خاص و گروه های ویژه
روزه داری یکی از اعمال مهم ماه مبارک رمضان محسوب می شود اما در برخی از بیماری ها و گرو های سنی روزه گرفتن شرایط خاصی دارد که این مطلب اطلاعات کاملی را در این خصوص به شما میدهد.

 
نوجوانان

نوجواناني كه به سن تكليف رسيده و توان جسمي كامل دارند و به عبارت ديگر وزن و قد متناسب با سن خود را دارند، بر اساس تكليف ديني بايد با رعایت نکات زیر  روزه كامل بگيرند:

-     ازمصرف زیاد مواد قندي و شیرین در وعده سحري اجتناب نمايند چون مصرف اين مواد سبب افت قند خون گرديده و توانايي يادگيري آنها را در طول روز كاهش مي دهد.

-     نوجوانانی كه سال نخست روزه داري را آغاز مي كنند به علت گذراندن دوران رشد به توجهات بيشتري نياز دارند. رعايت تنوع و تعادل در استفاده از تمامي گرو ه هاي غذايي بسيار مهم و ضروري است. منابع خوب پروتئيني (انواع گوشت، ماهي، تخم مرغ و حبوبات) بايد در برنامه غذايي آنها گنجانده شود.

-         از دريافت كافي گروه شير و لبنيات در اين افراد مطمئن شويد (حداقل در دو وعده سحر و افطار).

-     نوجوانان علاقه خاصي به خوردن انواع هله هوله ها و مواد غذايي كم ارزش دارند كه فقط پر كننده معده هستند و بخصوص در ایام روزه داری نباید مصرف شوند.

-     از منابع غذایی آهن و روی ، ویتامین A و ویتامین B12 از جمله انواع گوشت، حبوبات ، تحم مرغ ،  شیر و لبنیات ، انواع خشکبار و مغزها که در رشد و خونسازی نقش دارند، در ایام روزه داری به مقدار کافی مصرف نمایند.

 

مادران باردار و شیرده :

در سه ماهه اول بارداری به ویژه 8 هفته نخست بارداری که سلول های مغزی جنین در حال شکل گیری است ، روزه داری به خصوص در ایامی که ساعات آن طولانی است و به حدود 16 ساعت می رسد، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به رشد جنین بزند. در سه ماه سوم بارداری نیز بخش عمده انرژی جنین از قند خون (گلوکز خون مادر) تامین می شود و روزه داری با ایجاد ترکیبات کتونی حاصل از سوخت چربی های بدن برای تامین انرژی می تواند به سیستم عصبی جنین لطمه بزند. بنابر این در سه ماه اول و سوم بارداری روزه گرفتن توصیه نمی شود. در سه ماه دوم بارداری با نظر پزشک و متخصص تغذیه اگر مادر كم وزن نباشد، جنين او با توجه به سن جنيني رشد خوبي داشته باشد، فشار خون طبيعي داشته باشد، كالري و مواد غذايي كافي دريافت نمايد و بيماري خاصي نداشته باشد قادر به روزه گرفتن مي باشد. در مادران شيرده نيز از آنجا كه در 6 ماهه اول شيردهي تنها منبع غذايي نوزاد، شير مادر است و ديده شده كه روزه داري سبب اختلال در شيردهي و به دنبال آن اختلال در وزن گيري كودك مي گردد، بهتر است در اين ايام از روزه داري خودداري نمايند.  

در 6 ماهه دوم شیردهی و با شروع تغذيه كمكي و به شرط اينكه مادر شيرده از برنامه غذايي صحيح پيروي نمايد و منحنی رشد کودک طبیعی باشد، گرفتن روزه منعي ندارد. در این دوره رژیم غذایی مادر باید غنی از پروتئین و ریزمغذی ها از جمله آهن ، کلسیم و انواع ویتامین ها باشد . بنابر این در صورتی که مادر شیرده مایل به گرفتن روزه در ماه مبارک است باید نکات زیر را رعایت کند:

-    در وعده سحر و افطار و شام منابع پروتئین مانند گوشت یا مرغ یا ماهی یا تخم مرغ و یا حبوبات  و هم چنین انواع سبزی و سالاد و میوه را در رژیم غذایی خود بگنجاند.

-    برای تامین کلسیم ، بخشی از پروتئین و ویتامین های گروه B به میزان 2تا 3 لیوان شیر و یا معادل آن از ماست و پنیر روزانه استفاده کند.

-    پس از افطار و تا قبل از خواب و تا سحر حداقل 8 لیوان آب و مایعات مصرف کند که به دلیل کم آبی بدن حجم شیر مادر کم نشود.

-       از انجام کارهای سنگین و خسته کننده در طول روز خودداری کرده و استراحت کافی برای حفظ انرژی داشته باشد.

سالمندان :

قدرت سیستم ایمنی و مقاومت در برابر بیماری ها با افزایش سن و سالمندی کاهش می‌یابد بنابراین سالمندان اگر روزه مي گيرند بايد بيش از پیش مراقبت سلامت خود باشند. به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید 19 لازم است سالمندان سالم برای روزه گرفتن ضمن رعایت موارد زیر با پزشک مشورت نمایند:

-کم آبی و كاهش قند خون ممكن است موجب سرگيجه ، از حال رفتن و سقوط شود که براي سالمندان خطر آفرين است. علاوه بر آن کم آبی بدن، خشکی دهان و گلو زمینه را برای ابتلا به بیماری کووید 19 فراهم می کند. بنابر این باید به توصیه های مربوط به پیشگیری از افت قند خون و کاهش مایعات بدن بیشتر توجه شود.

- سالمندان عموما از مشكلات دهان و دندان رنج مي برند لذا مصرف ميوه رنده شده، لبنيات خصوصا " شير كم چرب، استفاده از انواع سوپ ها و آش ها در افطار و سحر و نوشيدن آب و چاي كمرنگ در فاصله افطار تا سحر براي آنان مفيد و مورد تاکید است و مي تواند تعادل آب و مواد معدني را نیز برقرار كند.

- سالمندان دارای بیماری های زمینه ای مانند فشارخون بالا، بیماری قلبی – عروقی، سرطان ها و دیابت بیش از دیگران در معرض ابتلای به بیماری کووید- 19 هستند . بنابراین توصیه می شود حتما به پزشک مراجعه کرده و به توصیه های پزشک عمل نمایند.

افراد مبتلا به ديابت :

-براساس نظر اجماعی پزشکان متخصص و موسـسه موضوع شناسـی فقهی بیماران دیابتی که سن کمتر از ۶۵ سال داشته و تحت درمان و مراقبت پزشکی هستند و همراه با رعایت رژیم غذایی خود مجبور به استفاده از داروهای  متفورمین، آکاربوز، گلوتازون و گروه گلیپتین ها  هستند، در صورتی که قند خون ناشتای آنان کمتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر و  همچنین هموگلوبولینA1c کمتر از ۷ دارند، در صورتی که  آموزش پذیر و متعهد به پایش منظم قند خون  باشند و اصول حفاظتی و پیشگیری توصیه شده ستاد بحران کرونای کشوری را به دقت رعایت نمایند می توانند روزه بگیرند .

-روزه داري براي بيماران ديابتي نوع 2 كه ديابت آنان با رژيم غذايي كنترل شده مفيد است و نه تنها بيماري آنان را تشديد نمي كند بلكه كاهش وزن را نيز به همراه دارد که برای مبتلایان به دیابت دارای اضافه وزن یا چاقی موثر است. افرادي كه براي كنترل ديابت خود از قرص استفاده مي كنند اگر علائم افت قند خون را در طول روز داشتند بايد فورا روزه خود را باطل كنند.

-بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 با نظر پزشك معالج و کارشناس تغذيه به شرط اینکه به ساير بيماري ها مبتلا نباشند، به راحتي مي توانند در اين ماه روزه بگيرند و از اثرات مفيد آن بهره كافي ببرند .بيماران ديابتي كه روزه مي گيرند بايد با تنظیم داروهای مصرفی خود زیر نظر پزشک در وعده های سحر و افطار، رژيم غذايي مخصوص خود را در افطار و سحر رعايت نمايند و در مصرف غذاهاي شيرين كه در ماه مبارك رمضان در وعده افطار استفاده مي شود دقت نموده و مقدار و ميزان توصيه شده توسط مشاورین تغذيه را رعایت نمايند. براي كنترل بهتر قند خون توصيه مي شود كه اين افراد در صورت امکان  قند خون قبل از سحر و بعد از افطار خود را کنترل نمايند. مواردي كه در بيماران ديابتي روزه داري توصيه نمي شود و يا بهتر است روزه نگيرند:

- اگر قند خون قبل از سحري بالاتر از 350 ميلي گرم بر دسي ليتر باشد.

- بيمار ديابتي كه سحري نخورده باشد.

-اگر براي كنترل ديابت قرص مصرف مي شود و لازم است در طول روز نيز براي كنترل قند خون مصرف شود.

- اگر انسولين تزريق مي شود و در طول روز نيز بايد تزريق داشته باشند.

- اگر عوارض ديابت نمايان شده باشد، يعني عوارض كليوي، چشم ها و ... بهتر است در جهت ممانعت از توسعه عوارض روزه نگيرند و يا با پزشك خود مشورت كنند.

افراد مبتلا به پر فشاری خون :

براساس نظر اجماعی پزشکان متخصص و موسـسه موضوع شناسـی فقهی بیماران دچار فشار خون در صورتی می توانند روزه بگیرند که فشار خون آنها تحت کنترل باشد، یعنی فشار (سیستولیک) کمتر از ۱۴۰ میلیمتر جیوه و فشار  (دیاستولیک) کمتر از ۸۰ میلیمتر جیوه باشد.

 افراد داراي فشار خون خفيف و متوسط همراه با اضافه وزن مي توانند روزه بگيرند و روزه داري به كاهش فشار خون آنان كمك مي كند اما بايد با پزشك معالج خود مشورت كنند. به طور مثال در طول دوره روزه داری زمان و دوز مصرفی داروهاي بلند اثر مانند ايندرال و....و یا  داروهاي مدر (ادرار آور) براي جلوگيري از كم آبي بايد طبق نظر پزشک تنظیم شود.

-براي كنترل بهتر فشار خون لازم است رژیم غذایی مناسب نیز رعایت شود. افراد مبتلا به فشار خون بالا بايد دريافت نمك و چربي از طریق غذا را كنترل نموده و از كشيدن سيگار اجتناب نمايند. خوشبختانه تمامي اين اعمال در ماه مبارك رمضان امکان پذیر و راحت تر است. روزه براي افرادي كه فشار خون بالای کنترل نشده و بی ثبات دارند توصيه نمي شود.

مبتلایان به بيماريهاي قلبي عروقي :

-روزه داري و رعايت برنامه غذايي صحيح با كاهش عوامل خطري مانند كاهش وزن، كاهش سطح چربي هاي خون و نكشيدن سيگار سبب پيشگيري از بروز بيماري هاي قلبي - عروقي مي شود .اما در مورد كساني كه به بيماري هاي قلبي- عروقي مبتلا هستند موضوع متفاوت بوده و حتما بايد با پزشك معالج خود مشورت نمايند.

- بيماراني كه دچار گرفتگي رگهاي قلب هستند و دارو مصرف مي كنند، از آنجا كه عدم مصرف دارو در زمان مقرر زندگي آنها را به مخاطره مي اندازد نبايد روزه بگيرند. روزه گرفتن این افراد منوط به تشخیص پزشک با توجه به شرایط اختصاصی بیمار است.

- بيماراني كه بايد براي كنترل بيماري خود به طور منظم و درساعات معینی در وسط روز دارو مصرف نمايند، نبايد روزه بگيرند.

- بيماران قلبي بايد به تداخلات دارو و غذا توجه نموده و به توصيه هاي پزشك معالج خود دقيقا عمل نمايند.

- بيماران قلبي كه سابقه جراحي یا استنت گذاری دارند با اجازه پزشك معالج منعي براي روزه داري ندارند.

بيماران كليوي:

نقش اساسي و مهم كليه ها در بدن تصفيه خون و دفع مواد زايد است.كليه ها اين نقش مهم را به كمك جريان خون و آب به انجام مي رسانند. لذا در صورت عدم مصرف كافي آب و مايعات  کافی، كليه ها نمي توانند وظايف خود را به خوبي به انجام برسانند. در ايام ماه مبارك، فرصت كافي براي تامين مايعات بدن به میزان لازم وجود ندارد و لذا به منظور پيشگيري از عواقب كم آبي در ماه مبارك رمضان كه گاهي مي تواند وخيم و كشنده باشد بايد به نكات زير دقت نمایند:

-برای کمک به كليه ها براي تصفيه خون از مواد زائد، مصرف كافي آب و مايعات در فاصله افطار تا سحر توصیه می شود.

-بر دریافت نمک مصرفی كنترل دقیق صورت گیرد و محدودیت در مصرف رعایت شود.

-افرادي كه كليه هاي سنگ ساز دارند (بيش از دو سنگ ادراري طي 6 ماه گذشته) ، براي روزه داري بايد با پزشك معالج خود مشورت كنند.

-برای بیماران دیالیزی روزه ممنوع است.