انواع هپاتیت های ویروسی
هپاتیت های ویروسی انواع مختلفی دارد، اما علائم همه آن ها مشابه است. هپاتیت می تواند به شکل حاد یا مزمن بروز کند. سه نوع اصلی هپاتیت های ویروسی تحت عنوان هپاتیت A ، B و C شناخته شده هستند. هریک به وسیله نوعی از ویروس ها ایجاد می شود. هر سه نوع هپاتیت های ویروسی می توانند حاد باشند، 6 ماه یا کمتر باقی بمانند و انواع B و C می توانند مزمن باشند و به مدت طولانی تری ادامه داشته باشند. هر نوع هپاتیت های ویروسی دارای ویژگی های مختلفی است و به روش های مختلفی منتقل می شود، اما علائم آن ها شبیه به هم هستند.

هپاتیت A
در ایالات متحده (آمریكا)، در سال 2015 ،1390 مورد ابتلا به هپاتیت A گزارش شده است. این بیماری اغلب خفیف است و اکثر افراد به طور کامل بهبود می یابند، پس از آن در برابر ویروس مصون هستند و به همین دلیل در آینده در برابر ویروس ها محافظت می شوند. با این حال، اگر این نوع از هپاتیت پیشرفت کند، علائم می توانند خطری جدی برای فرد ایجاد کنند. در مناطقی از جهان که مردم به سرویس های بهداشتی غیربهداشتی دسترسی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به HAV هستند. واکسن های ایمن و مؤثری وجود دارد که از بدن در برابر این ویروس ها  محافظت می کنند.

علائم هپاتیت ویروسی A
علائم و نشانه های هپاتیت A تا زمانی که برای چند هفته ویروس در بدن شما باقی نماند، ظاهر نمی شود. اما همه افراد مبتلا به هپاتیت A این علائم را بروز نمی دهند.

علائم و نشانه های هپاتیت A می تواند شامل موارد زیر باشد:

خستگی
حالت تهوع و استفراغ ناگهانی
درد یا ناراحتی در شکم، به خصوص در قسمت فوقانی سمت راست در زیر دنده های تحتانی
مدفوع تیره
از دست دادن اشتها
تب با درجه پایین
ادرار تیره
درد مفاصل
زرد شدن پوست و سفیدی چشم
خارش شدید
این علائم ممکن است نسبتاً خفیف بوده و طی چند هفته از بین برود. با این حال، گاهی اوقات، عفونت هپاتیت A  منجر به یک بیماری شدید می شود که چند ماه ادامه می یابد.

هپاتیت های ویروسی
هپاتیت B
هپاتیت B زمانی به فرد منتقل می شود که:

رابطه جنسی محافظت نشده ای با فرد آلوده داشته باشد.
سوزن را اغلب برای استفاده غیرقانونی از مواد مخدر یا استروئید با فرد آلوده به اشتراک بگذارد.
دارای خال کوبی ای است که با سوزن های غیرفعال ایجاد شده است.
وسایل شخصی مانند مسواک یا تیغ را با فرد آلوده به اشتراک بگذارد.
توسط فردی که آلوده است گاز گرفته شده باشد.
یک مادر آلوده می تواند هنگام شیردهی ویروس را به نوزاد خود منتقل کند.
کبد فرد آلوده به هپاتیت B متورم می شود و امکان دارد که مشکلات جدی ای ایجاد کند. عفونت HBV می تواند مزمن شود. این بیماری می تواند منجر به عوارضی از جمله زخم شدن کبد یا سیروز شود. همچنین می تواند باعث نوعی سرطان شود که به کارسینوم کبدی معروف است.

علائم هپاتیت ویروسی B
علائم و نشانه های هپاتیت B از خفیف تا شدید متغیر است. این علائم معمولاً حدود یک تا چهار ماه پس از آلوده شدن ظاهر می شوند، اما ممکن است علائم را تا دو هفته پس از بروز عفونت نیز مشاهده کنید. برخی از افراد، معمولاً کودکان خردسال، ممکن است علائمی نداشته باشند.

علائم و نشانه های هپاتیت B ممکن است شامل موارد زیر باشد:

درد شکم
ادرار تیره
تب
درد مفاصل
از دست دادن اشتها
تهوع و استفراغ
ضعف و خستگی
زرد شدن پوست و سفیدی چشم (زردی)
هپاتیت های ویروسی
هپاتیت C
HCV  می تواند منجر به آسیب کبدی و تورم شود. در حدود 1 فرد از 4 نفر مبتلا به HCV دچار سیروز می شوند و این بیماری می تواند منجر به سرطان کبد شود. خون اهدای شده برای HCV آزمایش شده است، اما افرادی که قبل از انجام آزمایش که بخشی از روند اهدای عضو است، پیوند عضو یا اهدا خون دریافت کرده اند، ممکن است در معرض خطر باشند. سایر گروه های در معرض خطر شامل کارمندان بخش مراقبت های بهداشتی که در معرض کار با وسایل تیز هستند، مصرف کنندگان داروهای داخل وریدی و نوزادانی که مادران مبتلا به HCV داشته اند، می باشند.

تعداد افرادی که بین سال های 2010 تا 2015 در ایالات متحده به هپاتیت C مبتلا شده اند، 2436 مورد گزارش شده و این نشان می دهد که تعداد موارد HCV در ایالات متحده تقریباً سه برابر افزایش یافته است. با این حال، CDC  تخمین می زند که 33900 عفونت در سال 2015 رخ داده است. هیچ واکسنی برای جلوگیری از HCV وجود ندارد، اما درمان مناسب می تواند آن را درمان کند.

علائم هپاتیت c
داشتن عفونت طولانی مدت ناشی از ویروس هپاتیت C به عنوان هپاتیت مزمن شناخته شده است. هپاتیت مزمن C معمولاً تا سال ها و تا زمانی که ویروس به اندازه کافی به کبد صدمه بزند تا باعث ایجاد علائم و نشانه های بیماری کبد شود، به صورت یک عفونت “خاموش” است.

علائم و نشانه ها عبارتند از:

خونریزی سریع
کبودی سریع
خستگی
کم اشتهایی
تغییر رنگ پوست و چشم (زردی)
ادرار تیره رنگ
خارش پوست
وجود مایع در شکم (آسیت)
تورم در پاها
کاهش وزن
سردرگمی، خواب آلودگی و انسفالوپاتی کبدی
آنژیوم عنکبوتی
هر عفونت مزمن هپاتیت C با یک مرحله حاد شروع می شود. هپاتیت حاد C معمولاً تشخیص داده نمی شود زیرا بندرت علائمی را ایجاد می کند. در صورت بروز علائم و نشانه ها، ممکن است زردی، همراه با خستگی، حالت تهوع، تب و درد عضلات را تجربه کنید. علائم حاد، یک تا سه ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شود و دو هفته تا سه ماه دوام می آورد.

عفونت حاد هپاتیت C همیشه مزمن نمی شود. برخی از افراد پس از مرحله حاد، HCV را از بدن خود دفع می کنند. در مطالعات مربوط به افرادی که به HCV حاد مبتلا شده اند، میزان ترشحات ویروسی خود به خود از 15٪ تا 25٪ متغیر است. هپاتیت حاد C نیز به خوبی به درمان ضد ویروسی پاسخ می دهد.

چگونه شیوع می یابد؟
هپاتیت A
هپاتیت A هنگامی که فرد در تماس با اشیایی است که توسط مدفوع حیواناتحتی در مقادیر میکروسکوپی آلوده شده است، منتقل می شود.

هپاتیت B
هپاتیت B در درجه اول هنگامی پخش می شود که خون، منی یا برخی مایعات دیگر موجود در بدن – حتی در مقادیر میکروسکوپی – از شخصی که به ویروس هپاتیت B آلوده است، وارد بدن شخصی که آلوده نیست، می شود.

ویروس هپاتیت B همچنین از راه های زیر قابل انتقال است:

متولد شدن از مادر آلوده
رابطه جنسی با فرد آلوده
به اشتراک گذاری تجهیزات آلوده شده به خون از یک فرد آلوده، مانند سوزن، سرنگ و حتی تجهیزات پزشکی مانند مانیتور گلوکز
به اشتراک گذاشتن موارد شخصی مانند مسواک یا تیغ
کنترل عفونت ضعیف که منجر به شیوع در مراکز درمانی شود
هپاتیت C
هپاتیت C وقتی پخش می شود که خون شخص آلوده به ویروس هپاتیت- C  حتی در مقدار میکروسکوپی – وارد بدن شخصی که آلوده نیست، شود.

هپاتیت های ویروسی
ویروس هپاتیت C همچنین از راه های زیر قابل انتقال است:

به اشتراک گذاشتن تجهیزات آلوده شده به خون یک فرد آلوده، مانند سوزن و سرنگ
دریافت خون یا پیوند عضو قبل از سال (1992). امروزه با غربالگری گسترده، هپاتیت C از سیستم خونرسانی حذف می شود.
کنترل عفونت ضعیف که منجر به شیوع بیماری در مراکز درمانی شود
متولد شدن از یک مادر آلوده

مهم‌ترین هپاتیت‌ها که در ایران افراد را گرفتار می‌کند نوع B و C هپاتیت است که نوعی بیماری مزمن کبدی به شمار می‌رود و عوارضی همچون ابتلاء به سیروز کبدی و سرطان کبد را به همراه دارد.

در ارتباط با وضعیت هپاتیت B و C در دنیا و ایران، ناقلین مزمن ویروس هپاتیت B در جهان، بالغ بر ۲۴۸ میلیون نفر است و سالانه حدود ۵۰ میلیون نفر به ویروس هپاتیت B آلوده می‌شوند و ۶۰۰ هزار نفر نیز جان خود را بر اثر این بیماری از دست می‌دهند.

در مورد هپاتیت C: تا کنون ۷۱ میلیون مبتلا ناقل ویروس داشته و سالانه ۷۰۰ هزار نفر در اثر هپاتیت C جان خود را از دست می‌دهند.  در ایران ۱.۵ میلیون نفر ناقل هپاتیت B هستند،  شیوع هپاتیت B در کشور به کمتر از ۱.۵ درصد می‌رسد.

 میزان شیوع هپاتیت C در کشورمان کمتر از نیم درصد است که با توجه به آمار ۱۴۰ هزار نفری مبتلایان به هپاتیت C در کشور، ۸۰ هزار نفر آنها نیاز به درمان دارند.

 در صورت جدی گرفته نشدن درمان هپاتیت C، سالانه ۱۰۰۰ نفر در کشور نیازمند پیوند کبد شده یا بر اثر این بیماری فوت خواهند کرد.

تمرکز ویژه سازمان بهداشت جهانی برای کنترل کامل هپاتیت C تا سال ۲۰۳۰ در حالی است که آمارها نشان می‌دهد که شمار مبتلایان به بیماری‌های عفونی در جهان، در حال حاضر روند نزولی دارد اما آمار مبتلایان هپاتیت C صعودی است.

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، طبق اهداف سه گانه کنترل هپاتیت C، بروز موارد جدید ابتلاء به عفونت هپاتیت C باید ۹۰ درصد کاهش یابد، ۸۰ درصد مبتلایان، درمان شده باشند و مرگ و میر ناشی از این نوع هپاتیت به ۶۵ درصد کاهش یافته باشد.

بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی، ۱۲ کشور تا سال ۲۰۳۰ به اهداف این سازمان در کنترل کامل هپاتیت C دست می‌یابند. جمهوری اسلامی ایران که کاهش ۳۰ درصدی موارد جدید هپاتیت‌ها و کاهش ۱۰ درصدی مرگ و میر ناشی از هپاتیت تا سال ۱۴۰۰ را در دستور کار داشته است، هم اکنون جزو ۱۷ کشور در حال تلاش و حرکت برای دستیابی به هدف کنترل کامل هپاتیت معرفی شده است.

جمعیت هدف هپاتیت C در ایران بر خلاف برخی کشورها که میزان شیوع هپاتیت C در بین جمعیت عمومی آنها بالا است، شیوع این بیماری در جمعیت عمومی ایران بسیار پایین است. به طوری که نیم درصد جمعیت کشور ناقل هپاتیت C هستند. در حالی که شیوع این بیماری در کشورهای همسایه حدود ۱۰ برابر است.

مصرف الکل و چاقی دو عامل خطر بسیار مهم در افراد مبتلا به هپاتیت C است که شانس ابتلای بیماران هپاتیت C به سیروز کبدی را به شدت افزایش می‌دهد. به طوری که چاقی باعث می‌شود افراد مبتلا، همزمان به کبد چرب نیز مبتلا شوند و این همزمانی ابتلاء به کبد چرب و هپاتیت C ، آنها را مستعد سیروز کبدی می‌کند.

کنترل کامل هپاتیت C در ایران با استراتژی جهانی «حذف نقطه ای» نیازمند رفع چند چالش اساسی است. از جمله این چالش‌ها، فقدان آمار دقیق افراد پرخطر هپاتیت C است. در حالی که لازم است سالانه ۲۰ هزار بیمار مبتلا به هپاتیت C در ایران شناسایی شوند اما تنها ۱۰ درصد مبتلایان هپاتیت C شناسایی شده اند، بنابراین به نظر می‌رسد که چالش شناسایی و آمار دقیق گروه‌های پرخطر در ایران نیازمند راه حل فوری‌تری باشد.

 

فضل اله پسندیده کارشناس هپاتیت معاونت بهداشتی استان